Δεν είναι δύσκολο κανείς να διακρίνει πως ο φόβος και η καταστροφολογία κυριαρχούν στα ελληνικά και παγκόσμια μέσα μαζικής ενημέρωσης. Αρκούν λίγα μόνο λεπτά καθημερινής παρακολούθησης εκπομπών και ειδήσεων και το μόνα συναισθήματα που μπορεί κανείς να νιώσει είναι απελπισία, αβοηθησία, βολική παθητικότητα, φοβο για το μέλλον, κατάθλιψη για το παρόν. Μοιάζει να γίνεται ο καθένας μας τηλεθεατής της δικής του δραματικής σειράς της οποίας το τέλος ξεπερνά και τα πιο δακρύβρεχτα σενάρια.
Ποια είναι όμως η λειτουργία του φόβου ως μέσο κοινωνικού ελέγχου;Τα τελευταία χρόνια κοινωνικοί επιστήμονες έχουν ενασχοληθεί με το πώς ο φόβος και η κουλτούρα του φόβου που μας είναι τόσο οικεία πια, επηρεάζουν την κοινωνική κατάσταση και θέση του καθενός. Ο φόβος λοιπόν είναι κυρίαρχος στα ΜΜΕ και δεν είναι μεμονωμένα τα απειλητικά και αποκαρδιωτικά μηνύματα τα οποία δεχόμαστε καθημερινά αλλά είναι και η ταυτόχρονη προώθηση συγκεκριμένων ιδεών και συναισθημάτων όπως η προσπάθεια για αντίσταση στον αόρατο εξωτερικό εχθρό ο οποίος απειλεί τα κεκτημένα μας και μία συνεχής απειλή πάνω από τον σύγχρονο πολιτισμό που πρέπει να αντιμετωπίσουμε. Παράλληλα βέβαια ως τελικό σημείο εξιλέωσης περνάνε και τα σχετικά μηνύματα για το πώς μπορούμε να προστατευτούμε, ποιες πολιτικές πρέπει να ακολουθήσουμε και πώς πρέπει να συσπειρωθούμε ή να πολεμήσουμε αυτούς που ταράζουν την ασφάλειά μας.
Μία ποιοτική έρευνα μετα-ανάλυσης σχετικά με τον φόβο που προωθούν τα ΜΜΕ και ειδικότερα οι ειδήσεις, έδειξε πως μόλις μέσα σε μία δεκαετία σε όλα τα ΜΜΕ υπήρχε αύξηση των ειδήσεων που σχετίζονται με τον φόβο ενώ σε κάποιες περιπτώσεις αυτή η αύξηση ξεπερνούσε και το 150% (Altheide and Michalowski, 1999). Ακόμη πολύ συχνά χρησιμοποιείται ο φόβος και το έγκλημα για την διατήρηση της κοινωνικής τάξης και σε αυτές τις περιπτώσεις η καχυποψία και η κατηγορία βαρύνει τους ξένους, τους διαφορετικούς και τις μειονότητες, οι οποίοι απειλούν την κοινωνική σταθερότητα (Altheide et al 2001). Φράσεις όπως ασύμμετρες απειλές (γενικό, απλανές και καταστροφικό), κοινωνική αποσταθεροποίηση (συγκεκριμένες μειονότητες που την απειλούν) και εξωγενή συμφέροντα νομίζω πως είναι οικείες σε όλους μας...
Η τρομοκρατία με όλες τις μορφές της είναι κάτι πολύ αποτελεσματικό σε ένα κοινό που είναι μαθημένο στην φοβοκατοχή και δεν είναι τυχαίο ότι εμφανίζεται πάντα σε περιόδους μεγάλης κρίσης και αμφισβήτησης. Όπως έχουν αναφέρει διεθνείς μελετητές για την τρομοκρατία χρησιμοποιώντας το παράδειγμα της Αμερικής, τονίζουν πως το πιο τυπικό είδος τρομοκρατίας που γνώρισε αυτή η χώρα είναι ουσιαστικά η αναμονή ενός τρομοκρατικού χτυπήματος, κάτι που όμως αιχμαλωτίζει το μυαλό των πολιτών για κάτι που ίσως και να μη συμβεί (Zulaika and Douglass, 1996) και που στο τέλος ειδώνεται με τη μορφή περισσότερο μίας '' αυτοεκπληρούμενης προφητείας''. Αυτό είναι ιδιαίτερα οικείο στην Ελλάδα του 2012 όπου η κλιμάκωση και αποκλιμάκωση του αισθήματος της τρομοκρατίας συνοδεύεται πάντα από τις αντίστοιχες πολιτικές εξελίξεις καθώς κάθε φορά περνάμε από την πλήρη καταστροφή στην διάσωση της τελευταίας στιγμής μέχρι να τελειώσει και αυτή η μικρή ανάσα οξυγόνου και να ξαναντικρύσουμε τα ίδια αδιέξοδα τα οποία όλως περιέργως προστάζουν συγκεκριμένες, οδυνηρές μεν αναγκαίες δε λύσεις-σωσίβια.
Ένας τρόπος να καταπολεμήσει κανείς αυτή την τρομοκρατία είναι να έχει πολλές πηγές ενημέρωσης και να προτιμά τις αντικειμενικές και λιτές ειδήσεις χωρίς περιττές φανφάρες, ανούσιες αναλύσεις και συζητήσεις επι συζητήσεων που προκαλούν απόγνωση. Κάποιοι έχουν ήδη επιλέξει να κλείσουν την τηλεόραση ή το ραδιόφωνο αλλά χρειάζεται προσοχή για να μην περάσουμε στο εντελώς αντίθετο άκρο, αυτό της άγνοιας. Την επόμενη φορά όμως καλό είναι τουλάχιστον να είμαστε πιο συνειδητοποιημένοι ως προς τις εικόνες που θα αντικρύσουμε όταν θα δούμε τηλέοραση, που θα υπάρχει κάλεσμα για διαμαρτυρία, που θα γίνει η επόμενη σύνοδος κορυφής. Τα νούμερα πολλές φορές εντείνουν αυτό τον φόβο και ο τρόμος για τη ζωή μας, την περιουσία μας και τα κεκτημένα μας δεν μας επιτρέπει να δούμε ποιοι είναι οι πραγματικοί κίνδυνοι και τι πρέπει να κάνουμε για να τους αντιμετωπίσουμε ενεργά.
Άλλωστε:
''Όσο πιο πολύ μεγαλώνεις το φόβο για τα ναρκωτικά και το έγκλημα, τους μετανάστες και τους εξωγήινους, τόσο περισσότερο ελέγχεις τους ανθρώπους''. Noam Chomsky
to be continued...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου