Τρίτη 5 Μαρτίου 2013

Οι ετικέτες στη ζωή μας








                Από πολύ μικρή ηλικία, από τις πρώτες νοητικές εργασίες που μαθαίνει να κάνει ένα παιδί είναι να χωρίζει τον κόσμο σε κατηγορίες για να τον απλοποιεί, για να οριοθετεί τη γνώση του. Έτσι σταδιακά μαθαίνουμε να δημιουργούμε γενικές κατηγορίες για τα αντικείμενα, για τα ζώα, για το περιβάλλον μας, που αποτελούνται από πολλές υποκατηγορίες. Πάρτε για παράδειγμα τα ζώα, είναι μία γενική κατηγορία, αποτελείται όμως από μία σειρά από υποκατηγορίες, τα θηλαστικά, τα πτηνά, τα ερπετά και αυτές με τη σειρά τους αποτελούνται από άλλες πιο στενές και συγκεκριμένες υποκατηγορίες.

              Αυτή όμως η ανθρώπινη τάση δεν περιορίζεται στα αντικείμενα και την εξήγηση του περιβάλλοντος του ατόμου, καθώς ο άνθρωπος τείνει να τοποθετεί τους συνανθρώπους του σε μεγάλες και μικρότερες κατηγορίες δίνοντάς τους ταμπέλες, για να απλοποιήσει την ίδια του την ύπαρξη. Οι ντόπιοι, οι μετανάστες, οι έγχρωμοι, οι ομοφυλόφιλοι, καθένας μας έχει μία ευρεία γκάμα από ετικέτες για να αποδώσει στον διπλανό του. Πολλές φορές, αυτές οι ταμπέλες αφορούν χαρακτηριστικά, προτιμήσεις και ιδεολογίες και είναι τόσο ισχυρές που είναι πιθανόν να αντικαταστήσουν το όνομα του ατόμου.

             Η εμπειρία των ετικετών ξεκινά ήδη από τη σχολική ζωή, από τα απλά παρατσούκλια που κάποιοι κουβαλούν για ολόκληρη την ζωή τους. Δυστυχώς όμως η συνήθεια αυτή δεν περιορίζεται στη σχολική ζωή, ακόμη και όταν ο άνθρωπος ενηλικιώνεται δρα με τον ίδιο τρόπο προσπαθώντας να εξηγήσει τον πολύπλοκο κόσμο του αποδίδοντας μονοδιάστατες ιδιότητες και χαρακτηριστικά σε όλους τους ανθρώπους με τους οποίους συναναστρέφεται. Ποιος είναι όμως ο κίνδυνος που αυτές οι ετικέτες κουβαλούν μαζί τους;
           Πρέπει να γίνει κατανοητό πως η ίδια η διαδικασία της κατηγοριοποίησης αποτελεί την βάση των απόψεων μας και των στερεοτύπων ή προκαταλήψεων που εμείς κατέχουμε. Ας πάρουμε το παράδειγμα του ομοφυλόφιλου άνδρα, όταν χρησιμοποιούμε την ετικέτα του ομοφυλόφιλου για να χαρακτηρίσουμε έναν άνδρα που γνωρίζουμε, αυτή η ταυτότητα μπορεί να συνοδεύεται από μία σειρά  αρνητικών χαρακτηριστικών που δεν αποδεικνύονται για όλες τις περιπτώσεις αλλά υιοθετούνται ελέω της γενίκευσης των κατηγοριών μας. Η ' αθώα' λοιπόν ετικέτα του ομοφυλόφιλου μπορεί να ταυτίζεται με την έλλειψη τιμής, την ανωμαλία, την ελαφρότητα, την προβληματική συμπεριφορά, τη σεξουαλική ανωριμότητα όπως  εκφράζεται μέσα από σύντομες και εφήμερες σχέσεις. Σίγουρα μας είναι πιο εύκολο να στενέψουμε τα όρια της κατηγορίας του ομοφυλόφιλου αλλά ταυτόχρονα βυθιζόμαστε σε μία δίνη αναπαραγωγής στερεοτύπων που οδηγούν σε αντίστοιχες συμπεριφορές αποδοχής ή αποκλεισμού (άλλωστε τα στερεότυπα μπορεί να είναι και θετικά, π.χ. οι Γερμανοί είναι εργατικοί).
           Εν κατακλείδι, καλό είναι να κατηγοριοποιούμε τη γνώση μας, τη μνήμη μας και τις πληροφορίες από τις οποίες κατακλυζόμαστε καθημερινά. Μην πέφτετε όμως στην παγίδα να δίνετε συνεχώς ετικέτες στον εαυτό σας και τους άλλους, τοποθετώντας τους σαν ένα κομμάτι του σωρού μίας κατηγορίας. Η ανθρώπινη υπόσταση είναι πολυδιάστατη και δεν μπορεί να περιοριστεί στα όρια μίας ταμπέλας, ακόμη και οι μουστάρδες στο ράφι ενός σούπερ μάρκετ έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά, γιατί όλοι οι τοξικομανείς να είναι ίδιοι;