Τρίτη 12 Νοεμβρίου 2013

Μιλώντας για τον θάνατο

                   

                 
Στην Μ. Βρετανία άλλη μία εκπαιδευτική καινοτομία έρχεται να φέρει στην επιφάνεια ένα ζήτημα ταμπού για εκατομμύρια ανθρώπων και ιδιαιτέρως γονιών στον κόσμο. Πιο συγκεκριμένα, ένα πιλοτικό εκπαιδευτικό πρόγραμμα άρχισε να εφαρμόζεται στην ευρύτερη περιοχή της Μ. Βρετανίας όπου παιδιά δημοτικού και γυμνασίου θα έχουν την δυνατότητα να μιλήσουν στα πλαίσια συγκεκριμένου μαθήματος για θέματα και απορίες που έχουν σχετικά με τον θάνατο και το πένθος.
                  Αρκετοί γονείς αναρωτιούνται όταν έρθει μία τέτοια άβολη ώρα για το αν θα πρέπει να μιλήσουν στο παιδί τους για το θάνατο, για το αν πρέπει το παιδί να παραστεί σε κηδεία, για το πώς αναμένεται να θρηνήσει το παιδί και αν τραυματίζεται μέσα από τέτοιες συζητήσεις και διαδικασίες. Δυστυχώς η συνήθης πρακτική των περισσοτέρων γονιών είναι αυτή που δεν συνίσταται από την πλειοψηφία των ψυχολόγων οι οποίοι είναι πολύ ξεκάθαροι για το πώς χειριζόμαστε αποτελεσματικά τέτοια ζητήματα με το παιδί μας.
                  Γενικά, είναι καλό να έχουμε στο μυαλό μας πως τα παιδιά μπορεί να έχουν έναν δικό τους τρόπο σκέψης αλλά καταλαβαίνουν και ψυχανεμίζονται όταν συμβαίνει κάτι στην οικογένεια, εάν αυτό είναι καλό ή κακό και πώς επηρεάζονται από αυτό οι γονείς. Για αυτόν ακριβώς το λόγο, το να αποκρύπτουμε σοβαρά γεγονότα από το παιδί δεν είναι προστατευτικό, αντίθετα είναι ιδιαίτερα στρεσογόνο για το παιδί, το οποίο μέσα από τις δικές του σκέψεις και αναπαραστάσεις προσπαθεί να εξηγήσει το τι άλλαξε στην οικογένειά του.
                Όταν λοιπόν πεθάνει ένα πρόσωπο της οικογένειας ή του στενού περιβάλλοντος αυτής, το κοινοποιούμε στο παιδί, αναφέροντας τις λέξεις που και εμείς χρησιμοποιούμε, ''πέθανε'', ''σκοτώθηκε'', ''έχασε τη ζωή του'' αντί του ''έφυγε'', ''πήγε ένα μακρύ ταξίδι'' κλπ. Βοηθάμε το παιδί μέσα από τέτοιες λέξεις να αναρωτηθεί για τη λειτουργία και την φύση του θανάτου την οποία πρέπει να του εξηγήσουμε στα πλαίσια του κύκλου της ζωής, χρησιμοποιώντας και παραδείγματα από την φύση και τον κόσμο των ζώων. Εάν αναφέρουμε ότι απλά ο παππούς έφυγε καλλιεργούμε στο παιδί ανασφάλεια για το άγχος της εγκατάλειψης από τους οικείους του ενώ αντίστοιχα εάν απαντήσουμε απλά ότι η γιαγιά πέθανε γιατί ήταν άρρωστη αμέσως το παιδί ταυτίζει την αρρώστια με τον θάνατο και κάθε φορά που κάποιος είναι άρρωστος θα νομίζει ότι θα πεθάνει.
               Όσον αφορά την κηδεία του αγαπημένου προσώπου, καλό είναι τα παιδιά να παρίστανται σε αυτή μετά τα 6 χρόνια και αφού τα ίδια εκφράσουν την επιθυμία να βρίσκονται σε αυτήν (όπερ σημαίνει ότι πρέπει να τα ρωτήσουμε για το τι θέλουν) αφού τους εξηγήσουμε το τι ακριβώς γίνεται σε μία κηδεία (εδώ μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το παράδειγμα των ελεφάντων, οι οποίοι σε κύκλο αποχαιρετούν το μέλος της αγέλης που πέθανε).
              Τέλος, στο θέμα του πένθους, σε καμία περίπτωση ακόμη και αν πρόκειται για παιδιά στην εφηβεία δεν καταπιέζουμε το παιδί ως προς τον τρόπο που θα πενθήσει τον αποθανόντα, με το φόβο του σχολιασμού από τους συγγενείς. Για κάποια παιδιά ή και εφήβους ακόμη και η ιδέα του συνεχούς ντυσίματος στα μαύρα μπορεί να προκαλεί άγχος και μελαγχολία (οπότε και εσείς ως γονείς δείτε το σχετικό θέμα με τα ρούχα) οπότε δεν πιέζουμε για κανένα λόγο το παιδί μας προς αυτή την κατεύθυνση. Επίσης, ένα παιδί μπορεί να κλάψει και να στεναχωριέται αλλά το επόμενο μισάωρο να θέλει να παίξει με τους φίλους του, μην το κατακρίνετε, μην το καταπιέζετε, σκεφτείτε ότι γενικότερα ο κάθε άνθρωπος έχει τον δικό του τρόπο, ρυθμό και έκφραση του θρήνου και του πένθους. Μην ξεχνάτε ότι ο θάνατος είναι στη ζωή μας και για να μπορέσουμε να συμφιλιωθούμε μαζί του (όσο αυτό είναι δυνατό) δεν πρέπει να προσποιούμαστε ότι δεν υπάρχει.

Πέμπτη 7 Νοεμβρίου 2013

Τι άραγε μπορούμε να δούμε σε αυτό το βίντεο;





Τι άραγε μπορούμε να δούμε σε αυτό το βίντεο;

Σάλος έχει προκληθεί τις τελευταίες μέρες από την κυκλοφορία του περιβόητου βίντεο της εν ψυχρώ δολοφονίας των δύο μελών της Χρυσής Αυγής. Δικός μου σκοπός δεν είναι ούτε να τοποθετηθώ πολιτικά επί του ζητήματος ούτε και να σχολιάσω την κυκλοφορία του βίντεο στα ΜΜΕ ή τυχόν σκοπιμότητες που αυτή εξυπηρετεί. Ωστόσο, η εξειδίκευσή μου στο συγκεκριμένο πεδίο έστω και μέσα από την ευρεία κυκλοφορία ενός τέτοιου υλικού με έβαλε στην διαδικασία να αναλύσω κάποια από τα βασικά σημεία του εγκλήματος ακόμη και αν αυτό δεν γίνεται σε αυτό το κράτος από κάποιον επίσημο φορέα ή κάτω από συγκεκριμένα πρωτόκολλα που ακολουθούν τα εξελιγμένα κράτη, αλλά στα πάνελ της τηλεόρασης.
Αρχικά, πρέπει να τονίσουμε ότι τα ποσοστά δολοφονιών ως συγκεκριμένη μορφή εγκλήματος είναι από τα πιο χαμηλά τόσο στη χώρα μας όσο και στις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες. Ο ενδεδειγμένος τρόπος προσέγγισης μίας δολοφονίας προτάσσει αρχικά να προσεγγιστεί ο χώρος και η ανάλυση οποιουδήποτε υλικού χωρίς προδιαγεγραμμένες αντιλήψεις και καταγεγραμμένα κίνητρα τα οποία, ακόμη και αν υπάρχουν κάποιες προφανείς προτάσεις, πρέπει να θεωρούνται άγνωστα μέχρι να ολοκληρωθεί η έρευνα.
 Η σχετική βιβλιογραφία καταδεικνύει ότι συνήθως οι θύτες ενός τέτοιου εγκλήματος είναι κατά πλειοψηφία νέοι άνδρες ενώ γενικά υπάρχουν τρεις τύποι δολοφόνων. Υπάρχουν λοιπόν οι κατά συνθήκη δολοφόνοι (situational murderers), τα άτομα που δολοφονούν ως αντίδραση σε ένα είδος ακραίου συναισθήματος (emotionally reactive homocides) και οι μηδενιστές δολοφόνοι (nihilistic homocides). Οι πρώτες δύο κατηγορίες θεωρώ ότι είναι εύκολα κατανοήσιμες αλλά η τρίτη είναι η πιο σπάνια αλλά και κοντινή στο συγκεκριμένο περιστατικό κατηγορία.
Οι μηδενιστές δολοφόνοι είναι άτομα τα οποία παρουσιάζουν υψηλά επίπεδα ψυχοπάθειας και σαδιστικών συμπεριφορών. Η ψυχοπάθεια αντανακλάται κυρίως στην παντελή έλλειψη συναισθημάτων που όλοι οι άνθρωποι σε μικρότερο ή μεγαλύτερο βαθμό κατέχουν όπως η συμπόνοια, ο πόνος και η λύπη, στην εκμετάλλευση (με πολλούς τρόπους) των άλλων προκειμένου να επιτευχθεί ο στόχος που οι ίδιοι έχουν θέσει αλλά και μία αίσθηση μεγαλείου, θεωρώντας πως όλοι οι υπόλοιποι είναι σημαντικά υποδεέστεροι σε σύγκριση με τους ίδιους.
Ακόμη, ο τρόπος εκτέλεσης της δολοφονίας, η επιλογή του όπλου, των θυμάτων, του χρόνου δράσης, του τόπου δράσης και της απόστασης από το θύμα είναι μεταβλητές που δίνουν περισσότερα στοιχεία για το προφίλ του δράστη. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, το όπλο που επιλέχθηκε δείχνει την αποφασιστικότητα του δράστη για να υπάρξουν νεκροί, όπως άλλωστε φαίνεται και από την επιλογή των σημείων βολής που συνδέονται με ακαριαίο θάνατο (κεφάλι και στήθος). Άλλωστε η επιθυμία να υπάρξουν νεκροί φαίνεται και από τις ‘‘χαριστικές  βολές’’ που ο δολοφόνος φαίνεται να δίνει στα θύματα.
Επίσης, η απόσταση από τα θύματα είναι μία πολύ σημαντική μεταβλητή. Όσο μεγαλύτερη είναι η απόσταση από το θύμα τόσο μεγαλύτερη είναι και συναισθηματική απόσταση από αυτόν/αυτήν, δεν υπάρχει βλεμματική/προσωπική επαφή αλλά ούτε και επίδραση από τις αντιδράσεις του θύματος που μπροστά στο φόβο του θανάτου μπορούν να εξάρουν και το συναίσθημα του θύτη ή να βλάψουν την αποφασιστικότητά  του. Άρα, είτε υπάρχει εντελώς επίπεδο συναίσθημα (δείγμα ψυχοπάθειας) ή φαίνεται πως η συγκεκριμένη διαδικασία είναι κάτι το οποίο προφανώς το άτομο έχει ξανακάνει στο παρελθόν οπότε και είναι σίγουρος ότι δεν θα επηρεαστεί από άλλους παράγοντες. Φυσικά, η κοντινή απόσταση είναι και μία δικλείδα ασφαλείας της ‘‘επιτυχίας’’ του χτυπήματος.
Επιπρόσθετα, ο χρόνος δράσης αλλά και ο τόπος δράσης καταδεικνύουν επιθυμία πλήρους απαξίωσης και ταπείνωσης του συστήματος αλλά και πρόκλησης εντυπωσιασμού καθώς πρόκειται για ώρα αιχμής, σε μία ημέρα που αποτελεί για πολλούς το τέλος της εργάσιμης εβδομάδας (αυξημένη κίνηση), σε ένα κεντρικό σημείο της πρωτεύουσας.
Αναφορικά με  την επιλογή των θυμάτων η οποία θεωρείται τυχαία (με κριτήριο αποκλειστικά την προσωπική τους ταυτότητα-πέρα από την εμπλοκή σε συγκεκριμένο πολιτικό χώρο) φαίνεται πως αποτελεί την έναρξη μίας νέας εποχής για την τρομοκρατία στην Ελλάδα- εάν τελικά υπάρχει σύνδεση με αυτήν-. Αυτό προκύπτει από την εξέταση προηγούμενων σχετικών χτυπημάτων, όπου όταν οι στόχοι ήταν συγκεκριμένοι αφορούσαν πρόσωπα-ορόσημα του συστήματος ενώ στις υπόλοιπες περιπτώσεις μιλάμε για εξ’ αποστάσεως χτυπήματα που στην πλειοψηφία τους συνέβαιναν σε σημεία τόπου και χρόνου όπου υπήρχαν σημαντικά χαμηλές πιθανότητες για  ανθρώπινες απώλειες.
Τέλος, τα άτομα τα οποία ανήκουν στη συγκεκριμένη κατηγορία δολοφόνων έχουν στην συντριπτική τους πλειοψηφία επιδείξει αντικοινωνική συμπεριφορά από πολύ μικρή ηλικία επομένως είναι πολύ πιθανόν να έχουν σχετικές ή άλλες καταδίκες στο παρελθόν. Ακόμη είναι σημαντικό να τονισθεί πως η εξέταση μαρτύρων σε αυτές τις περιπτώσεις πρέπει να είναι ιδιαίτερα προσεκτική καθώς η μνήμη ανάκλησης συγκεκριμένων γεγονότων φθίνει με την πάροδο του χρόνου, επηρεάζεται σημαντικά από άλλα ερεθίσματα (θεωρίες και απόψεις, ρεπορτάζ των ΜΜΕ) και είναι λιγότερο αληθής όταν υπάρχει όπλο καθώς ο άνθρωπος σε τέτοια εγκλήματα τείνει να εστιάζει στο όπλο του εγκλήματος και όχι στα χαρακτηριστικά του δράστη.
Μία τέτοια επιφανειακή όπως θεωρώ αλλά πιο ουσιαστική από τις τηλεοπτικές ανάλυση πρέπει να πραγματοποιείται σε κατάλληλους χώρους, με συγκεκριμένες μεθόδους και από εξειδικευμένους ανθρώπους που θα έχουν κάτι ουσιαστικό να προσδώσουν, εκτός από το σοκ που νιώθει ο μέσος άνθρωπος μπροστά στη θέα μίας εκτέλεσης ή την ενεργοποίηση της φαντασίας και της δράσης άλλων διεστραμμένων ατόμων.

Τρίτη 28 Μαΐου 2013

Πώς να προστατεύσω το παιδί μου από την κακοποίηση και ασέλγεια;

                   




   
                  Με αφορμή το τελευταίο περιστατικό ασέλγειας και αποπλάνησης ανηλίκου και μετά από ερωτήσεις από πολλούς γονείς για το πώς οι ίδιοι μπορούν να προστατεύσουν τα παιδιά τους από τέτοιες καταστάσεις και κινδύνους αποφάσισα να βοηθήσω με κάποιες απλές πληροφορίες και συμβουλές.
                       Καταρχήν σημαντικός παράγοντας είναι ήδη από τη νηπιακή ηλικία να κάνετε με τα παιδιά μία κουβέντα, απλή και κατανοητή αναφορικά με το σώμα τους και την αυτοδιάθεσή τους. Αυτό πρακτικά σημαίνει πως πρέπει οι γονείς ήδη από αυτή την ηλικία να ενημερώσουν τα παιδιά τους για τον έλεγχο που έχουν τα ίδια για το σώμα τους αλλά και για την εμπιστοσύνη που δεν πρέπει να δείχνουν σε κανέναν άλλον εκτός από τους γονείς τους. Έτσι λοιπόν, μαθαίνουμε στο παιδί πως κανένας δεν έχει το δικαίωμα να τα αγγίζει και να τα χαιδεύει (ιδιαίτερα στα γεννητικά τους όργανα και σε ευαίσθητες περιοχές) εκτός από τους γονείς τους. Ταυτόχρονα, ακόμη και αν κάποιος μένει μόνο στα λόγια και τους δημιουργεί αίσθημα ανασφάλειας δεν πρέπει να αφήνονται αλλά να ενημερώνουν τους γονείς τους. Είτε αυτός είναι ο δάσκαλος, ο προπονητής ή κάποιος που παρουσιάζεται ως αστυνομικός.
                   Δυστυχώς αυτές οι συζητήσεις και οι παρατηρήσεις δεν έχουν πάντα αποτέλεσμα και τα παιδιά πέφτουν θύματα ιδιαίτερα σε περιπτώσεις όπου εμπλέκεται με κάποιο τρόπο ο νόμος (π.χ. κάποιος αστυνομικός ή άλλο όργανο εξουσίας) ή όταν ο θύτης είναι κάποιος οικείος. Ταυτόχρονα λοιπόν με τη συζήτηση περί αυτοδιάθεσης και ελέγχου του σώματος πρέπει να καλλιεργήσουμε μία αίσθηση εμπιστοσύνης στα παιδιά, ότι ακριβώς μπορούν να εκμυστηρευτούν στους γονείς τους τα πάντα, ακόμη και κάθε μύχια και κρυφή τους σκέψη ή φόβο. Έτσι είναι λιγότερο πιθανό να πιάσουν τόπο ο εκφοβισμός και οι απειλές που συχνά χρησιμοποιούν οι ασελγοί ή θύτες υποστηρίζοντας πως αν το πουν σε κανέναν θα τα σκοτώσουν, ότι δεν θα τους αγαπάει κανείς και ότι οι γονείς τους θα τους απορρίψουν.
                Σε περίπτωση πάλι που το παιδί έχει καταληφθεί από φόβο και δεν μιλάει υπάρχουν και πάλι κάποια σημάδια τα οποία οι γονείς πρέπει να προσέχουν. Για παράδειγμα, διαταραχές στη συμπεριφορά του παιδιού, στον ύπνο, επανεμφάνιση της νυχτερινής ενούρησης και φοβίες για μέρη και αντικείμενα τα οποία δεν είχαν πρέπει να μας υποψιάζουν. Ακόμη, πιθανόν τα παιδιά που έχουν πέσει θύμα ασέλγειας να χρησιμοποιούν σεξουαλικές λέξεις και υπονοούμενα που δεν χρησιμοποιούσαν (όχι γνωρίζοντας απαραίτητα το πραγματικό τους νόημα), να υπερασχολούνται με τα γεννητικά τους όργανα,  να φοβούνται μπροστά στην παρουσία ενηλίκων και να εκδηλώνουν ένα έντονο άγχος αποχωρισμού.
               Τέλος, ακόμη και αν φαίνεται περίεργο, οι άνθρωποι που κακοποιούν σεξουαλικά τα παιδιά δεν είναι απαραίτητα οι ''ανώμαλοι'' που κρύβονται στους θάμνους και στα παρκάκια. Μπορεί να είναι ο γείτονας, ο συνάδερφος, ο προπονητής ή ο δάσκαλος του παιδιού. Είναι άνθρωποι που συναναστρέφονται με παιδιά, απασχολούνται σε σχετικά επαγγέλματα και δραστηριότητες. Πρέπει να μας κάνει εντύπωση εάν κάποιος συχνά ζητά να απομονώνει το παιδί με διάφορες προφάσεις (να πάμε να του πάρω ένα παγωτό), εάν δεν έχει τόσο καλές σχέσεις με τους ενήλικες και φαίνεται ότι συνεννοείται πολύ καλά μόνο με παιδιά και στις περιπτώσεις μονογονεϊκών οικογενειών όταν ο σύντροφος δίνει περισσότερη προσοχή και σημασία στα παιδιά παρά στο/στη σύντροφό του.


Τρίτη 5 Μαρτίου 2013

Οι ετικέτες στη ζωή μας








                Από πολύ μικρή ηλικία, από τις πρώτες νοητικές εργασίες που μαθαίνει να κάνει ένα παιδί είναι να χωρίζει τον κόσμο σε κατηγορίες για να τον απλοποιεί, για να οριοθετεί τη γνώση του. Έτσι σταδιακά μαθαίνουμε να δημιουργούμε γενικές κατηγορίες για τα αντικείμενα, για τα ζώα, για το περιβάλλον μας, που αποτελούνται από πολλές υποκατηγορίες. Πάρτε για παράδειγμα τα ζώα, είναι μία γενική κατηγορία, αποτελείται όμως από μία σειρά από υποκατηγορίες, τα θηλαστικά, τα πτηνά, τα ερπετά και αυτές με τη σειρά τους αποτελούνται από άλλες πιο στενές και συγκεκριμένες υποκατηγορίες.

              Αυτή όμως η ανθρώπινη τάση δεν περιορίζεται στα αντικείμενα και την εξήγηση του περιβάλλοντος του ατόμου, καθώς ο άνθρωπος τείνει να τοποθετεί τους συνανθρώπους του σε μεγάλες και μικρότερες κατηγορίες δίνοντάς τους ταμπέλες, για να απλοποιήσει την ίδια του την ύπαρξη. Οι ντόπιοι, οι μετανάστες, οι έγχρωμοι, οι ομοφυλόφιλοι, καθένας μας έχει μία ευρεία γκάμα από ετικέτες για να αποδώσει στον διπλανό του. Πολλές φορές, αυτές οι ταμπέλες αφορούν χαρακτηριστικά, προτιμήσεις και ιδεολογίες και είναι τόσο ισχυρές που είναι πιθανόν να αντικαταστήσουν το όνομα του ατόμου.

             Η εμπειρία των ετικετών ξεκινά ήδη από τη σχολική ζωή, από τα απλά παρατσούκλια που κάποιοι κουβαλούν για ολόκληρη την ζωή τους. Δυστυχώς όμως η συνήθεια αυτή δεν περιορίζεται στη σχολική ζωή, ακόμη και όταν ο άνθρωπος ενηλικιώνεται δρα με τον ίδιο τρόπο προσπαθώντας να εξηγήσει τον πολύπλοκο κόσμο του αποδίδοντας μονοδιάστατες ιδιότητες και χαρακτηριστικά σε όλους τους ανθρώπους με τους οποίους συναναστρέφεται. Ποιος είναι όμως ο κίνδυνος που αυτές οι ετικέτες κουβαλούν μαζί τους;
           Πρέπει να γίνει κατανοητό πως η ίδια η διαδικασία της κατηγοριοποίησης αποτελεί την βάση των απόψεων μας και των στερεοτύπων ή προκαταλήψεων που εμείς κατέχουμε. Ας πάρουμε το παράδειγμα του ομοφυλόφιλου άνδρα, όταν χρησιμοποιούμε την ετικέτα του ομοφυλόφιλου για να χαρακτηρίσουμε έναν άνδρα που γνωρίζουμε, αυτή η ταυτότητα μπορεί να συνοδεύεται από μία σειρά  αρνητικών χαρακτηριστικών που δεν αποδεικνύονται για όλες τις περιπτώσεις αλλά υιοθετούνται ελέω της γενίκευσης των κατηγοριών μας. Η ' αθώα' λοιπόν ετικέτα του ομοφυλόφιλου μπορεί να ταυτίζεται με την έλλειψη τιμής, την ανωμαλία, την ελαφρότητα, την προβληματική συμπεριφορά, τη σεξουαλική ανωριμότητα όπως  εκφράζεται μέσα από σύντομες και εφήμερες σχέσεις. Σίγουρα μας είναι πιο εύκολο να στενέψουμε τα όρια της κατηγορίας του ομοφυλόφιλου αλλά ταυτόχρονα βυθιζόμαστε σε μία δίνη αναπαραγωγής στερεοτύπων που οδηγούν σε αντίστοιχες συμπεριφορές αποδοχής ή αποκλεισμού (άλλωστε τα στερεότυπα μπορεί να είναι και θετικά, π.χ. οι Γερμανοί είναι εργατικοί).
           Εν κατακλείδι, καλό είναι να κατηγοριοποιούμε τη γνώση μας, τη μνήμη μας και τις πληροφορίες από τις οποίες κατακλυζόμαστε καθημερινά. Μην πέφτετε όμως στην παγίδα να δίνετε συνεχώς ετικέτες στον εαυτό σας και τους άλλους, τοποθετώντας τους σαν ένα κομμάτι του σωρού μίας κατηγορίας. Η ανθρώπινη υπόσταση είναι πολυδιάστατη και δεν μπορεί να περιοριστεί στα όρια μίας ταμπέλας, ακόμη και οι μουστάρδες στο ράφι ενός σούπερ μάρκετ έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά, γιατί όλοι οι τοξικομανείς να είναι ίδιοι;

Τρίτη 12 Φεβρουαρίου 2013

Το σύνδρομο mobbing στη Μνημονιακή Ελλάδα


         








     Ο όρος mobbing προέρχεται από την αγγλική λέξη mob που σημαίνει επιτίθεμαι, περικυκλώνω, ενοχλώ και χρησιμοποιείται πλέον από τους κοινωνικούς επιστήμονες και ψυχολόγους για να περιγράψει μία συστηματική στρατηγική εκμετάλλευσης, περιθωριοποίησης και ψυχολογικής επίθεσης στο εργασιακό περιβάλλον κυρίως από ανωτέρους αλλά και από συναδέρφους κάτω από το πέπλο του ανταγωνισμού. Σαν όρος βέβαια έχει κάνει την εμφάνισή του ήδη από το 1900 από τον ηθολόγο Lorenz, ο οποίος τον χρησιμοποίησε για να περιγράψει την τάση των ισχυρών μελών μίας αγέλης να περιθωριοποιούν, κακοποιούν ακόμη και να σκοτώνουν τα αδύναμα μέλη της ομάδας.
      Τα τελευταία χρόνια ιδιαίτερα μετά από ένα κύμα αυτοκτονιών που ξέσπασε μεταξύ εργαζομένων σε συγκεκριμένες εταιρίες, οι επιστήμονες έρχονται να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με τις συγκεκριμένες πρακτικές που ξεφεύγουν από την τυπική συμπεριφορά του ανωτέρου σε μία επιχείρηση. Τα πρώτα αποτελέσματα των ερευνών έρχονται να επιβεβαιώσουν πως το συγκεκριμένο πλέγμα συμπεριφοράς έχει σοβαρές σωματικές και ψυχολογικές συνέπειες στον εργαζόμενο ο οποίος συχνά, αναγκάζεται να εργάζεται καθημερινά σε ένα εχθρικό περιβάλλον, όπου δολίως του ανατίθενται συνεχώς υποτιμητικά καθήκοντα, υβρίζεται με βαρείς χαρακτηρισμούς, προσβάλλεται και ζει συνεχώς υπό την απειλή της απόλυσης.
    Οι επιπτώσεις του mobbing μπορεί να έχουν την μορφή των εξαρτήσεων καθώς πολλοί εργαζόμενοι βρίσκουν καταφύγιο στο αλκοόλ ή άλλες ψυχοδραστικές ουσίες, πιθανόν να εκφραστεί με ψυχοσωματικά συμπτώματα, αγχώδεις διαταραχές ακόμη και επεισόδια πανικού. Επίσης  µπορεί να επιφέρει στον εργαζόµενο δυσκολίες στον ύπνο, κατάθλιψη,  ανάπτυξη διαφόρων  µορφών  µανίας,  κάποιες φορές έντονη επιθετικότητα, σωµατική κόπωση ή/και τάσεις αυτοκτονίας.
      Ο ανώτερος ή ο συνάδερφος που χρησιμοποιεί τέτοιες συμπεριφορές, το κάνουν είτε επειδή ιεραρχικά έχουν την δυνατότητα και εξουσία να φερθούν με τέτοιο τρόπο είτε επειδή οι ίδιοι ικανοποιούνται πληγώνοντας τον άλλο και αναπτύσσουν την αυτοεκτίµησή τους, µεταφέροντας στους άλλους τον  «πόνο»  που αδυνατούν να αισθανθούν ,  αλλά και τις εσωτερικές τους αντιθέσεις που αρνούνται να επεξεργαστούν.
       Το ακόμη πιο γελοίο της υπόθεσης είναι πως με βάση τους απλούς όρους του μάρκετινγκ, η απόδοση ενός εργαζομένου πέφτει κατακόρυφα όταν δουλεύει σε ένα δυσμενές περιβάλλον και σχετικές έρευνες αποκαλύπτουν πως οι εργαζόμενοι που είναι θύματα του mobbing αποδίδουν κατά 80% λιγότερο. Ακόμη τα ασφαλιστικά ταμεία κάθε χρόνο μόνο στην Αμερική ξοδεύουν περίπου 200 δις δολλάρια για νοσήλια και φαρμακευτική αγωγή ασθενειών που σχετίζονται με το mobbing και το εργασιακό άγχος.
 Στην Ελλάδα μία πρόσφατη έρευνα της ΓΣΣΕ υποστηρίζει πως 1 στους 10 Έλληνες εργάζεται σε περιβάλλον συνεχούς εκφοβισμού ενώ 5 στους 100 Έλληνες αναφέρουν περιστατικά σωματικής βίας στον χώρο εργασίας με σχεδόν απόλυτη σιγουριά ότι αυτά τα νούμερα είναι πολλαπλάσια στην σύγχρονη μνημονιακή πραγματικότητα της ανεργίας και της ανασφάλειας, πόσο μάλλον στις περιπτώσεις της ελληνικής πρακτικής του εκφοβίζειν για να οδηγηθεί ο εργαζόμενος σε παραίτηση και να αποφευχθεί η αποζημίωση.
           

Δευτέρα 14 Ιανουαρίου 2013

Θεωρίες Συνομωσίας

              

            
             Εδώ και δεκαετίες οι θεωρίες συνωμοσίας κάνουν συχνά πυκνά την εμφάνισή τους, είτε όταν πρόκειται για ένα πολιτικό γεγονός είτε ακόμη και για γεγονότα που είναι μέσα στη ζωή μας αλλά αφορούν διάσημους αστέρες. Οι περισσότεροι θα έχουν ακούσει για σκηνοθετημένους θανάτους τραγουδιστών και ηθοποιών αλλά και για ένα σύστημα κοσμοθεωρίας που αποτελείται από σκοτεινές δυνάμεις και λόμπι που κυβερνά τον κόσμο.
              Γενικότερα, ως θεωρία συνωμοσίας ορίζεται κάθε προσπάθεια να εξηγήσει κανείς γεγονότα και βασικές αιτίες γεγονότων ως αποτέλεσμα μυστικών σχεδίων που ορίζονται από ανώτερες μυστικές δυνάμεις παρά ως συνέπεια συγκυριών ή ατυχημάτων. Οι ψυχολόγοι προσπαθώντας να μελετήσουν τις κατηγορίες των ανθρώπων που έχουν την τάση να υιοθετούν τέτοιες θεωρίες συνωμοσίας αρχικά εστίασαν μόνο στην ύπαρξη κάποιας ψυχικής διαταραχής τονίζοντας πως οι θεωρίες συνωμοσίας σε ένα μεγάλο ποσοστό είναι αποτέλεσμα παρανοϊκών ιδεασμών. Ωστόσο, περισσότερο σύγχρονες έρευνες αποκλείουν το ενδεχόμενο όλοι οι υποστηρικτές των θεωριών συνωμοσίας να πάσχουν από κάποια παθολογία, καταλήγοντας  πως παρόλο που μεταβλητές όπως το φύλο, η ηλικία, το μορφωτικό επίπεδο και τα θρησκευτικά πιστεύω δεν σχετίζονται με τις θεωρίες συνωμοσίας, υπάρχουν άλλοι παράγοντες που σχετίζονται με τη συγκεκριμένη ιδεολογική τάση.
              Για παράδειγμα, η εθνικότητα φαίνεται να σχετίζεται με τις θεωρίες συνωμοσίας καθώς άτομα που ανήκουν σε μειονότητες τείνουν πιο συχνά να επιλέγουν αυτόν τον τρόπο καθορισμού των γεγονότων. Αυτό από μόνο του δεν φαίνεται να εξηγεί και πολλά αλλά σε συνδυασμό με τη μεταβλητή της εμπιστοσύνης στην εξουσία και τις αρχές ξεκαθαρίζει αρκετά την εικόνα. Αυτή η τάση δηλαδή των μειονοτήτων μπορεί να συνδέεται με το γεγονός ότι άτομα που ανήκουν σε μειονοτικές ομάδες εμφανίζουν γενικότερα πιο υψηλά επίπεδα δυσπιστίας απέναντι στο σύστημα και τις αρχές εξουσίας. 
             Έπειτα, φαίνεται πως αν κάποιος πεισθεί μία φορά για μία θεωρία συνωμοσίας, εμφανίζει πιο έντονη τάση να υιοθετήσει και άλλες παρόμοιες. Αν για παράδειγμα κάποιος πιστεύει ότι ο θάνατος της πριγκίπισσας Νταϊάνα σχεδιάστηκε από την Βασιλική Οικογένεια, είναι πιο πιθανό να πιστεύει πως πίσω από τις επιθέσεις της 11/9 δεν κρύβεται η Αλ- Κάιντα αλλά οι αμερικανικές μυστικές υπηρεσίες.
             Πόσο αθώα είναι όμως για την προσωπικότητα και τον τρόπο ζωής μας η πίστη σε θεωρίες συνωμοσίας; Πρόσφατες έρευνες δείχνουν ότι η υιοθέτηση τέτοιων θεωριών έχει μια κρυφή επίδραση στον τρόπο που σκεφτόμαστε, που αντικρίζουμε τη ζωή και λειτουργούμε ως άτομα. Οι θιασώτες τέτοιων θεωριών είναι πιο πιθανό να έχουν έντονο αρνητισμό απέναντι στα γεγονότα που έχουν να αντιμετωπίσουν, είναι πιο αρνητικοί απέναντι σε μεθόδους πρόληψης (εφόσον ο ιός του AIDS προκύπτει από μία προσπάθεια γενοκτονίας των έγχρωμων της Αφρικής, γιατί να χρησιμοποιήσει κανείς προφυλακτικό;) ενώ τείνουν να έχουν και πιο ρατσιστικά πρότυπα. Τέλος, οι υποστηρικτές τέτοιων απόψεων είναι λιγότερο ενεργοί ως πολίτες, δεν ασχολούνται συχνά με τα κοινά και νιώθουν πιο έντονο το αίσθημα της αβοηθησίας απέναντι σε γεγονότα και δυνάμεις που δεν μπορούν να ελέγξουν.
          Εσείς; Πόσο συχνά χτίζετε συνωμοσίες στο μυαλό σας και πόσες φορές η προφανής εξήγηση σας φαίνεται πολύ απλή για να είναι αληθινή. Πάντως εγώ θα ήμουν πολύ περίεργη να δω το νησί που ζουν πια ήρεμοι οι Elvis Prisley, Marilyn Monroe και Michael Jackson...