Η Ελλάδα και το Σύνδρομο της Στοκχόλμης

               


                  Ήταν Σεπτέμβριος του 1973 όταν ένοπλοι εισέβαλαν σε μία τράπεζα της Στοκχόλμης με αρχικό σκοπό τη ληστεία, η οποία όμως μετατράπηκε σε ομηρία καθώς οι ληστές κρατούσαν ομήρους τρεις άνδρες και μία γυναίκα επί σχεδόν πέντε ημέρες σε ένα υπόγειο χώρο της τράπεζας. Η ιστορία μιας ληστείας συνηθισμένη (ιδιαίτερα για τη χώρα μας) ενώ το ενδεχόμενο της ομηρίας λιγότερο πιθανό αλλά ελάχιστα ξένο σε οποιονδήποτε έχει παρακολουθήσει έστω και λίγες χολιγουντιανές παραγωγές περιπέτειας.

                   Το αξιοσημείωτο όμως σε αυτή την υπόθεση ήταν η αντίδραση των ομήρων κατά την διάρκεια της ομηρίας αλλά και μετά την λήξη αυτής. Οι ίδιοι οι όμηροι δήλωσαν μετά τη λήξη της ομηρίας πως ένιωσαν μία βαθιά έλξη και ταύτιση με τους απαγωγείς τους σε σημείο μάλιστα που τους βοηθούσαν να αντισταθούν στη σύλληψή τους αλλά και αργότερα στήριξαν ακόμη και οικονομικά τον δικαστικό τους αγώνα. Αυτή λοιπόν η υπόθεση στάθηκε το σημείο εκκίνησης μελέτης ενός συνδρόμου που δημιουργείται υπό συγκεκριμένες συνθήκες και ονομάζεται το Σύνδρομο της Στοκχόλμης. O Nils Bejerot ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε αυτό τον όρο ο οποίος μάλιστα ως ψυχίατρος και εγκληματολόγος συνεργάστηκε με την αστυνομία στην παραπάνω υπόθεση. 

                   Έτσι λοιπόν το Σύνδρομο της Στοκχόλμης  χαρακτηρίζεται από συναισθήματα ταύτισης, θαυμασμού, ή ακόμη και ''αγάπης'' εκ μέρους του θύματος προς τον θύτη και παρατηρείται υπό συγκεκριμένες συνθήκες. Αρχικά θα πρέπει να υπάρχει σημαντική και προφανής απειλή για τη σωματική ή συναισθηματική επιβίωση του θύματος, όπως επίσης και φόβος ότι ο θύτης ενδεχομένως να πραγματοποιήσει τις απειλές του. Ταυτόχρονα, πρέπει ο θύτης να έχει επιδείξει και μία πιο ''ευγενική'' συμπεριφορά προς το θύμα, π.χ. να του δώσει να φάει, να του δώσει ένα τσιγάρο, να μην τον βασανίσει. Ακόμη, είναι πολύ σημαντικό το θύμα να είναι απομονωμένο έχοντας ως μοναδική πηγή ενημέρωσης τον θύτη και είναι αδύνατο να δραπετεύσει από εκεί που είναι.

                 Τώρα η αντίδραση του θύματος και ο δεσμός και τα αισθήματα τα οποία αναπτύσσει είναι συνάρτηση πολλών παραγόντων καθώς το θύμα περιέρχεται σε μία ιδιαίτερη ψυχολογική κατάσταση. Αρχικά, υπερισχύει το ένστικτο της επιβίωσης όπως ακριβώς συμβαίνει και με τα νεογνά τα οποία ενστικτωδώς αναπτύσσουν δεσμούς με το άτομο που τα φροντίζει έτσι ώστε να εξασφαλίσουν την τροφή, το νερό, τη ζεστασιά, να καλύψουν δηλαδή τις βασικές τους ανάγκες. Αν μάλιστα όπως είπαμε ο θύτης δείξει και μία θετική πλευρά τότε το θύμα δένεται με αυτή την θεωρούμενη καλή πλευρά και ευρισκόμενο σε μία κατάσταση αποσύνδεσης δεν είναι σε θέση να έχει μία σωστή αντίληψη της πραγματικότητας. Έτσι λοιπόν σταδιακά, η άποψή του ταυτίζεται με την άποψη του δράστη και η οπτική του ακριβώς ίδια με αυτή του θύτη. 

               Το Σύνδρομο της Στοκχόλμης λοιπόν πολύ συχνά εμφανίζεται σε υποθέσεις κακοποίησης, σε αιχμαλώτους πολέμου, μέλη σεχτών και σχέσεις που βασίζονται στην αίσθηση της εξουσίας και το φόβο. Όπως λένε λοιπόν και οι Άγγλοι: it rings a bell...Καμπανάκι λοιπόν...Όλοι αναρωτιούνται τι έχουν πάθει οι Έλληνες και γιατί δεν αντιδρούν. Πού πήγε το: του Έλληνα ο τράχηλος ζυγό δεν υπομένει; Μήπως είμαστε ένα έθνος που πάσχει από το Σύνδρομο της Στοκχόλμης; Οι'' βασανιστές'' μας φυσικά και δεν είναι πρώην κατάδικοι ούτε δραπέτες, είναι πιο καλοσυνάτοι, άνθρωποι μορφωμένοι, εταίροι...Νιώθουμε σαφή απειλή για την επιβίωσή μας; Καθημερινά, από το πρωί ίσα με το βράδυ, κάποιοι ακόμη και στα όνειρά μας (εφιάλτες). Μας δείχνουν κάποια καλοσύνη; Μα ναι, δεν είμαστε υπό κατοχή, δεν έχουμε τα τανξ στους δρόμους, ούτε μας έχουν πάρει τη γη μας (δεν έχουν καρφώσει σημαίες δηλαδή).  Είμαστε απομονωμένοι; Μα ναι, είναι σαν να είμαστε αλυσοδεμένοι σε ένα υπόγειο με μοναδική πηγή πληροφόρησης τον θύτη, αφού τα ΜΜΕ, οι ειδήσεις κλπ κλπ. τι κάνουν; Ασυνείδητα επιβεβαιώνουν την οπτική του θύτη. Έχουμε ευκαιρία να αποδράσουμε; Αισθανόμαστε πως όχι, είμαστε σε ένα φαύλο κύκλο που  περιστρέφεται γύρω από τα ίδια και τα ίδια πράγματα...

                Έτσι λοιπόν γινόμαστε ένα με το θύτη μας, τον ''αγαπάμε'', πασχίζουμε για να μην πραγματοποιήσει τις απειλές του, κάνουμε τα πάντα για να τον διευκολύνουμε...Να λοιπόν γιατί ο Έλληνας δεν αντιδρά πια...Λευτεριά στους δεσμώτες του Σύγχρονου Σπηλαίου λοιπόν, ο Πλάτωνας είναι πιο σύγχρονος όσο ποτέ...

Έκαστος στο είδος του...

               

                   Εδώ και χρόνια είναι ένα θέμα φλέγον που με απασχολεί... Ποια είναι η διαφορά του ιερέα και του ψυχολόγου; Πού τελειώνουν τα όρια του ενός και αρχίζουν τα όρια του άλλου; Δεν είναι λίγες οι φορές που έχω έρθω σε ρήξη για αυτό το θέμα αλλά εδώ και χρόνια οι θέσεις μου είναι σταθερές και αμετακίνητες.

   

                 Το θέμα της πίστης και της θρησκευτικότητας είναι εντελώς προσωπικό. Πέραν του ότι είμαι κατά της πρώιμης βάπτισης των βρεφών που είθισται να συμβαίνει σε αυτή τη χώρα, αποδέχομαι το γεγονός ότι είναι προσωπική επιλογή του καθενός εάν θέλει να πιστεύει στο Θεό, στον Αλλάχ, γενικά σε κάτι ανώτερο ή ακόμη και σε τίποτα ανώτερο που να ορίζει την ροή των πραγμάτων. Επιπρόσθετα, καταλαβαίνω την δύναμη της πίστης αλλά και την ανάγκη καθοδήγησης του ανθρώπου που πιστεύει από τον αντίστοιχο πνευματικό βάσει των αρχών της θρησκείας που έχει επιλέξει. Ωστόσο, πάντα υποστήριζα την άποψη ότι ο καθένας πρέπει να περιορίζεται στο πεδίο που τα αντιστοιχεί και να μην ''μπλέκεται σε ξένα χωράφια΄΄.

                 Βάσει λοιπόν όλων των παραπάνω, θεωρώ ότι δεν πρέπει να συγχέεται η δουλειά του ιερέα με αυτή του ψυχολόγου και η αξία της εξομολόγησης με την αξία της ψυχοθεραπείας. Πρέπει λοιπόν να διαχωρίσουμε ότι είναι εντελώς διαφορετικές οι προσεγγίσεις που ακολουθούν ένας ιερέας και ένας ψυχολόγος και ενώ εγώ ποτέ δεν προσπάθησα να διεκδικήσω την θέση του πνευματικού καθοδηγητή έχω συναντήσει ιδιαίτερη αμφισβήτηση από τους ιερείς απέναντι στον κλάδο της ψυχολογίας.

              Η πρώτη βασική διαφορά είναι το διαφορετικό σημείο εκκίνησης καθώς ο κλάδος της ψυχολογίας βασίζεται στην επιστημονική έρευνα ενώ η προσέγγιση ενός ιερέα στις ιερές εντολές και τα ιερά βιβλία που αποτελούν τον ακρογωνιαίο λίθο της κάθε θρησκείας. Επιπρόσθετα, ενώ σε μία θρησκεία ισχύουν κάποιες γενικές αρχές για το ποιος είναι καλός χριστιανός και ποιος όχι, τι πρέπει ακριβώς να κάνει κανείς για να εξασφαλίσει τη σωτηρία της ψυχής και ποιες είναι οι αμαρτίες που πρέπει να αποφύγει, κάτι αντίστοιχο δεν υπάρχει στην επιστήμη της ψυχολογίας. Ένας ψυχολόγος ποτέ δεν πρόκειται να σου πει τι είναι σωστό και τι είναι λάθος, ποτέ δεν πρόκειται να σε διαχωρίσει σε καλό και κακό άνθρωπο και ουδέποτε πρόκειται να σου δώσει οδηγίες για το τι και πόσο συχνά να το κάνεις.

             Οι επιλογές κάθε ανθρώπου είναι προσωπικές για αυτό και για έναν ψυχολόγο δεν υπάρχουν συνταγές για την ευτυχία και την επίτευξη της ψυχικής ηρεμίας. Κάθε περίπτωση είναι διαφορετική και μέσα από συνεχή συνεργασία του ψυχολόγου με το άτομο που αναζητά βοήθεια το άτομο μπορεί να φτάσει στην αυτοπραγμάτωση. Έπειτα, πολλές φορές έχω διακρίνει σε πιστούς την ύπαρξη του φόβου. Φόβος για την κρίση που θα έρθει, δέος απέναντι στο Θεό και τρόμος για την αποφυγή της Κόλασης που για κάποιους είναι ο σκοπός της ζωής τουs. Στην ψυχολογία, το πρώτο βασικό στοιχείο στο οποίο δουλεύουμε είναι η αναγνώριση της προσωπικής ευθύνης και η ενίσχυση της αυτοδυναμίας έτσι ώστε να εκπαιδευτεί το άτομο για να κάνει τις σωστές επιλογές κάθε στιγμή χωρίς όμως να αισθάνεται τύψεις για ό,τι έκανε ή να επικρίνεται για ό,τι δεν έχει κάνει.

             Να μην μιλήσω για το πόσο κάθετη είμαι στην ύπαρξη δαιμονίων και τους αντίστοιχους εξορκισμούς τονίζοντας πως πολλές υποθέσεις ατόμων με σοβαρές ψυχιατρικές διαταραχές, παραισθήσεις και ψυχώσεις έχουν αντιμετωπιστεί ως ακραίες περιπτώσεις δαιμονισμού που αποτέλεσμα είχε την μακρόχρονη ταλαιπωρία αυτών των ανθρώπων σε μία προσπάθεια να απελευθερωθούν από τα δαιμόνια και να μπουν στον δρόμο του Θεού.

            Δεν ακυρώνω το έργο του πνευματικού ούτε κατακρίνω αυτούς που επιλέγουν να απευθυνθούν εκεί γιατί πολύ απλά από εκεί αντλούν δύναμη και νιώθουν καλύτερα. Από την άλλη, δεν μπορώ να μην υπερασπιστώ τον κλάδο μου και την επιστήμη που έχω επιλέξει και υπηρετώ εδώ και χρόνια. Σαφέστατα, όλα τα παραπάνω είναι προσωπικές απόψεις οι οποίες μπορεί να υιοθετούνται από πολλούς ή από ελάχιστους αλλά χαρακτηρίζουν εμένα. Έκαστος στο είδος του λοιπόν... Ούτως ή άλλως όλοι συμφωνούμε σε ένα σημείο: Η σωτηρία της ψυχής είναι πολύ μεγάλο πράγμα (όπως και αν το ερμηνεύει αυτό ο καθένας)...